NVVP VJC 2014

ACHTERGROND

Naast het kernsymptoom ‘anhedonie’ is tijdens een depressie het leren van positieve gebeurtenissen verstoord. Zelfs als remissie wordt bereikt, is anhedonie een van de symptomen waar patiënten last van blijven houden. Het ervaren van plezier heeft een motiverende functie. Positieve gebeurtenissen versterken gedrag dat resulteerde in deze gebeurtenis (klassieke conditionering). Als er geen of weinig reacties op positieve gebeurtenissen worden aangeleerd, kan de weerbaarheid tegen stress verminderen, waardoor de kans op recidivering groter is. Bij het leren van positieve gebeurtenissen spelen dopaminesignalen een belangrijke rol. Het is echter tot op heden onduidelijk in hoeverre anhedonie en een disfunctie van het dopaminesysteem een rol spelen bij depressie en meer specifiek bij het recidiverende karakter van depressie.

DOEL

De reactie van het dopaminesysteem (Nucleus Accumbens en Ventral Tegmental Area VTA) in het brein kwantificeren met fMRI tijdens een klassiekeconditioneringstaak bij medicatievrije patiënten met een recidiverende depressie die in remissie zijn.

METHODEN

Inclusiecriteria patiënten: Leeftijd 35-65 jaar, m/v, Inventory for depressive symptomatology (IDS-SR) = 14, =2 MDD-episoden volgens gestructureerd klinisch interview voor DSM-IV (SCID), ten minste 10 weken in stabiele remissie (Hamilton depression rating scale (HDRS) = 7). Inclusiecriteria controlepersonen: IDS-SR = 14; gematcht op leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. Exclusiecriteria patiënten: psychotische of bipolaire depressie, ECT-behandeling in de wee maanden voorafgaand aan de MRI-scan, huidige (primaire) comorbide angststoornis. Exclusiecriteria controlepersonen: lifetime voorgeschiedenis met psychiatrische aandoeningen of psychiatrsiche aandoeningen bij eerstegraads familie. Exclusiecriteria beide groepen: huidig misbruik/afhankelijkheid van alcohol of drugs, contra-indicaties voor fMRI-scanning (metalen objecten in het lichaam, claustrofobie), neurologische aandoening, hoofdletsel of ernstige fysieke aandoening in het verleden.

fMRI-taak: klassiekeconditioneringstaak (pavlovian fluid-taak) waarmee het functioneren van het dopaminesysteem kan worden onderzocht door het aanleren van verbanden tussen een signaal en een beloning. Dorstige proefpersonen kregen de opdracht figuren (cue’s) te associëren met het al dan niet verkrijgen van druppeltjes sap (een zogenaamde primaire reinforcer).

Analyse: met behulp van een temporal difference learning model (1) is allereerst gekeken naar predictiepatronen van geconditioneerde en ongeconditioneerde stimuli. Deze predictiepatronen zijn vervolgens als ‘prediction-error’ parametrische modulator opgenomen in een fMRI BOLD-activatieanalyse.

RESULTATEN

Voorlopige resultaten bij 15 patiënten in remissie en 7 controlepersonen wijzen op een mogelijke verstoring in hersenactivatie bij patiënten tijdens het aanleren van verbanden tussen een signaal en een beloning: patiënten laten vergeleken met controlepersonen verminderde VTA-activatie zien. Tijdens het congres zal de groepsanalyse uitgebreid worden tot >30 patiënten en >20 controlepersonen; zullen wij associaties met maten voor anhedonie presenteren en zullen eventuele klinische implicaties van de resultaten worden besproken.

CONCLUSIE

Voorlopige resultaten vinden een persistente verstoring van het dopaminesysteem in recidiverende patiënten, wat een belangrijke rol zou kunnen spelen in het recidiverende karakter van een depressie.

LITERATUURVERWIJZING

Kumar P, Waiter G, Ahearn T, Milders M, Reid I, Steele JD. Abnormal temporal difference reward-learning signals in major depression. Brain. 2008;131(Pt 8):2084-2093.